Afgelopen zondag hadden we een zazenkai, een stiltedag in de stijl van zen. Alles dat we die dag doen gebeurt in stilte. Dus zowel de zazen (meditatie) periodes, de pauzes en de lunch zijn in stilte. Heel bijzonder om dat te ervaren. Tijdens de les op deze stiltedag werd er een tekst besproken. Dan wordt er natuurlijk wel gesproken en vindt enige uitwisseling plaats. Deze keer ging de les over de helderheid van de geest. Zenmeester Bankei omschrijft die geest als volgt:

“De dingen die voorbijkomen worden direct weerkaatst in de spiegel. Omdat de spiegel geen bewuste intenties heeft, denkt hij er niet aan om de dingen die voorbijkomen al dan niet te verwerpen; ook is er geen gedachte om de beelden te verwijderen of vast te houden.” “Spiegel”, Bankei 1622 – 1693.

De dingen die voorbijkomen zijn mijn gedachten, gevoelens, pijntjes, geluiden, etc. Bankei nodigt ons uit om alles wat er voorbijkomt te weerkaatsen zoals een spiegel dat zou doen. Hoe mooi is dat? De geest als spiegel die, wat er ook verschijnt, eenvoudigweg weerspiegelt en er verder niet aan vastklampt of het wil verwijderen.

Ergens anders noemt Bankei deze geest ook wel de ongeboren Boeddha-geest. Een geest die voorafgaat aan het bedachte, een geest die de dingen ziet zoals ze zijn. Met andere woorden: een geest die er al was voordat het “ik” op het toneel verscheen met zijn/haar mening, verwachting, veroordeling en ga zo maar door. Even voor de duidelijkheid: er is niks mis met die gedachten of gevoelens, behalve wellicht dat we er selectief mee omgaan. Sommige zaken eigenen we onszelf toe, andere proberen we ver van ons af te werpen en weer anderen proberen we onder het tapijt weg te moffelen. Deze kwestie is van alle tijden, zoals blijkt uit de vraag van een leek tijdens een van de bijeenkomsten die Bankei gaf aan soms wel honderden mensen.

Een leek vroeg: “Ik ben dankbaar voor uw onderricht over het ongeborene, maar ik merk dat gedachten makkelijk opkomen als gevolg van mijn ingesleten slechte gewoontes. En wanneer ik afgeleid ben door gedachten kan ik het ongeborene niet ervaren. Hoe kan ik volledig vertrouwen hebben in de ongeboren Boeddha-geest?“

Nico Tydeman zou wellicht antwoorden: “De geest laten doen, wat de geest kennelijk wil doen.” En dat is ook precies wat Bankei probeert uit te leggen.

Het antwoord van Bankei was: “Wanneer je de opkomende gedachten probeert te stoppen dan creëer je een dualiteit tussen de geest die wil stoppen en de geest die gestopt wordt. Hierdoor zul je nooit innerlijke rust kennen.”

De kunst word dus om de dingen te laten zoals ze zijn, zonder ze te willen stoppen. Want dan begint het gedoe past echt.

PS: Onze stiltedagen zijn toegankelijk voor leden en niet-leden. Kijk hier voor de aankomende stiltedag.

Alle goeds en een hartelijke groet,

John de Weerdt

John is zenleraar bij Ming Zen Centrum in IJsselstein en Zentrum in Utrecht

Blijf op de hoogte

Gratis timer

Ming Zen Centrum is lid van de Boeddhistische Unie Nederland